شاید این سوالی باشد که در بدو تولد نوزاد در ذهن بسیاری از والدین مطرح شود: " آیا می توان کاری انجام داد تا از بروز بعضی از بیماری های ذهنی یا جسمی در کودکان جلوگیری کرد؟ "
(ادامــه ی مطلب)
پاسخ، مثبت است؛ چرا که تنها با انجام آزمایش های غربالگری، می توان خطر بروز بسیاری از بیماری های ذهنی و جسمی را در نوزادان به حداقل رساند. در عین حال، این آزمایشات غربالگری برای تشخیص نوزادان مبتلا به اختلالات متابولیک نیز بسیار مفید است. این بیماری ها شامل برخی بیماری های ژنتیکی می شوند که می توانند بسیار خطرناک باشند و اگر زود تشخیص داده شوند، می توان آن ها را درمان کرد و از بروز علایم شدید و خطرناک شان جلوگیری کرد؛ خطراتی که می توانند در صورت تاخیر در تشخیص و درمان، مشکلات ذهنی و جسمی فراوانی مانند ناتوانایی های حرکتی، عقب ماندگی ذهنی، سوء تغذیه، اختلالات تکلمی و... را به دنبال داشته باشند.
در بسیاری از کشورهای پیشرفته 25 تست مختلف برای غربالگری نوزادان انجام می شود اما این غربالگری در ایران تنها 3 مورد است که گاهی اوقات نیز نادیده گرفته می شود و در بسیاری از بیمارستان های شهرهای کوچک این تست ها وجود ندارد. از طرفی با وجود اجباری شدن این 3 تست نیز هنوز شاهد بروز بیماری های مرتبط هستیم، به طوری که با وجود غربالگری موفق نوزادان از نظر کم کاری تیروئید در کشور که تا 80 درصد کودکان را در بر گرفته و 4 برابر استاندارد جهانی است، باز هم نوزادانی با بیماری های متابولیک و کم خونی داسی شکل متولد می شوند و این نکته نشانگر این مطلب است که در انجام تست های اجباری به صورت منطقه ای برای نوزادان باید یک بازنگری جدی صورت گیرد.
اجباری در کار نیست!
گزارش میدانی خبرنگار سلامتیران از سه بیمارستان تهران نشان می دهد که از سه تست اجباری پی کی یو (PKU)، تیروئید و بیماری فاویسم تنها تست کم کاری تیروئید برای نوزادان اجباری است و در مورد آزمایشات دیگر تقریبا هیچ اجباری وجود ندارد و حتی بسیاری از خانواده ها از لزوم انجام آن ها بی خبر هستند.
در عین حال، بسیاری بر این باورند که انجام اجباری این تست ها بیشتر در شهرهای بزرگ انجام می شود و تعداد زیادی از شهرستان ها و روستاها از انجام آن ها محروم هستند. دکتر م. الف، رییس بخش نوزادان یکی از بیمارستان های شهرستان فسا نیز در این باره به خبرنگار سلامتیران گفت: " تست های غربالگری نوزادان در این بیمارستان اجباری است اما بسیاری از خانواده ها از انجام آن سر باز می زنند و در هفته ی اول تولد نوزاد برای انجام تست ها مراجعه نمی کنند و ناچاریم برای صدور شناسنامه نوزاد گواهی مربوطه را صادر کنیم و گاهی فقط تست غربالگری تیروئید را انجام می دهیم. در عین حال، اگر بخشنامه ای وجود دارد این بخشنامه مخصوص شهرهای بزرگ است و معمولا قوانین این چنینی در شهرستان ها بسیار کمتر اجرا می شود."
آزمایش غربالگری نوزادان چگونه انجام می شود؟
جهت انجام این تست، خون پاشنه ی پای نوزاد چند روز بعد از تولد و تغذیه با شیر مادر روی کاغذهای خاص(گاتری کارد) گرفته می شود و با همین چند قطره خون می توان حدود 30 تا 50 نوع از بیماری های متابولیک را تشخیص داد.
حتی اگر در سابقه ی فامیلی، فرزند عقب مانده ذهنی و جسمی وجود ندارد و یا دیگر کودکان خانواده سالم هستند، باز هم انجام این تست ضروری است.
درحقیقت بسیاری از کودکان مبتلا به این اختلالات سابقه قبلی فامیلی ندارند. البته این خطر در خانواده هایی که سابقه قبلی ندارند به مراتب کمتر از خانواده هایی است که سابقه حضور فرزند عقب مانده جسمی و ذهنی دارند. از طرفی، اکثر کودکانی که با این اختلالات متولد می شوند در ابتدای تولد ظاهری کاملاً سالم دارند و انجام این آزمایش به پزشک کمک می کند تا این اختلالات را قبل از تبدیل شدن به بیماری تشخیص دهد.
اما نکته مهم این است که این آزمایش باید حتماً در همان روزهای ابتدای تولد نوزاد انجام شود تا بتوان از بروز علایم جدی و جبران ناپذیر آن جلوگیری کرد."